Video's
Hartkatheterisatie is als onderzoek de gouden standaard voor de meest voorkomendehartziekte, namelijk slagaderziekte in de kransslagaders. Eengouden standaard wil in de geneeskunde zeggen: het onderzoek dat de meestezekerheid biedt bij het stellen van een diagnose. Dus hartkatheterisatie geeft hetduidelijkst weer of pijn op de borst wordt veroorzaakt door vernauwdekransslagaders.
Bij hartkatheterisatie kijkt of luistert een cardioloog niet alleen van buiten hetlichaam naar het hart, maar hij doet ook onderzoek in het hart en de kransslagaderszelf. Dat doet hij door een katheter (een heel dun slangetje) door de huid en via debloedbaan naar de kransslagaders te leiden. Dan spuit hij via de kathetercontrastvloeistof in de kransslagader, waarna het bloedvat en zijn vertakkingenstroomafwaarts op een röntgenfilmpje goed zichtbaar worden.
Hartkatheterisatie vindt plaats in een speciale ruimte die doet denken aan een operatiekamer, maar er zijn grote verschillen. Bij een hartkatheterisatie blijft de persoon op de onderzoekstafel bij kennis en kan hij zelf meekijken op de monitor. Hartkatheterisatie is veel minder belastend dan een openhartoperatie.
Coronair angiografie
De medische term voor hartkatheterisatie is coronair angiografie. Coronair wil zeggen ‘kransslagader’,angio en grafie zijn Griekse termen voor ‘bloedvat’ en ‘beschrijving’. De term hartkatheterisatieis inmiddels ingeburgerd.
Hartkatheterisatie is eigenlijk een verzamelterm voor een veelheid aan ingrepen waarbijkatheters worden gebruikt, want katheters dienen meer doelen dan enkel contrastvloeistof inde kransslagaders spuiten. Zo kan een cardioloog tijdens een hartkatheterisatie de druk enhet zuurstofgehalte meten in de verschillende ruimtes van het hart. Verder kan hij een vernauwingin een kransslagader behandelen door te dotteren. Hij kan hartritmestoornissen onderzoeken door elektrofysiologisch onderzoek en behandelen door een ablatie. Hij kan een aangeboren hartziekte zoals een gaatje in de tussenwand van hethart behandelen en zelfs een hartklep vervangen door een kunstklep.
Unieke wegenkaart
Het resultaat van het onderzoek naar de kransslagaders is een serie filmpjes waarop de loopvan de bloedvaten vrij nauwkeurig te zien is. Wat je ziet, zijn niet de bloedvaten zelf, maar demet bloed gevulde binnenruimte, het lumen. Eventuele vernauwingen zijn goed zichtbaar alsversmallingen in het lumen.
De filmpjes zijn een soort wegenkaart van vertakkingen die voor ieder mens uniek zijn. Deloop van de kransslagaderen is even persoonlijk als een vingerafdruk.
Nadelen
Nadelen van het onderzoek zijn er ook. Hartkatheterisatie stelt hoge eisen aan de arts, is relatiefduur, de röntgenstraling is belastend en er is een klein risico op complicaties. De meestvoorkomende complicatie is een bloeduitstorting op de plaats waar de katheter door de huidwordt geprikt, maar ook ernstige complicaties komen voor (beschadiging van een bloedvat).Het onderzoek wordt daarom alleen uitgevoerd bij mensen met ernstige klachten, die opeen andere manier niet geholpen kunnen worden. In de meeste gevallen zijn andere onderzoekenvoldoende om een diagnose te kunnen stellen.
Hartkatheterisatie
Hartkatheterisatie vindt plaats in een speciale ruimte die doet denken aan een operatiekamer, maar er zijngrote verschillen. Bij een hartkatheterisatie blijft de persoon op de onderzoekstafel bij kennis en kan hij zelfmeekijken op de monitor. Hartkatheterisatie is veel minder belastend dan een openhartoperatie.
Röntgenopname van een gezonde linker kransslagader tijdens hartkatheterisatie.
A. LAD (Left Anterior Descending), de linker dalende zijtak van de linker kransslagader.
B. Cx (Ramus Circumflexus), de omcirkelende zijtak van de linker kransslagader.
Ingreep met plaatselijke verdoving
Een hartkatheterisatie vindt niet plaats ondernarcose, maar met plaatselijke verdoving opde plaats waar de katheter door de huid wordtgeprikt. Tijdens het onderzoek blijf je bij bewustzijn.De ingreep duurt meestal niet langerdan een minuut of dertig. Omdat het onderzoekniet erg belastend is, duurt het verblijf inhet ziekenhuis meestal niet langer dan eendag, soms twee dagen.
De kamer waar het onderzoek plaatsvindtheet een katheterisatiekamer. Dit is een sterieleomgeving die er anders uitziet dan eenoperatiekamer. Er staat een onderzoekstafelmet beeldschermen waarop tijdens het onderzoekhet röntgenfilmpje te zien is, en anderegegevens zoals de bloeddruk en een ECG. De röntgencamera is een C-vormigearm die het hart en de kransslagaders vanuitverschillende posities kan filmen door rondde onderzoekstafel te draaien. De aanwezigeartsen en assistenten dragen steriele kledingen loodschorten om zich tegen de röntgenstralingte beschermen.
Pols, lies en elleboog
De plaats waar de katheter wordt ingebracht kan verschillen. Gebruikelijk is een bloedvat inde pols, maar het is ook mogelijk het via de lies te doen. In dat laatste geval is de kans op een bloeduitstorting relatief groot omdat het lastig is om na afloop op deze plaats een drukverband te plaatsen. Vaak wordt daarom na afloop van een hartkatheterisatie via de lies een soort plugje gebruikt om het bloedvat af te sluiten.
De techniek waarbij de katheter via een bloedvat in de pols wordt geleid is mede door Nederlandse cardiologen ontwikkeld. Op de pols is het makkelijker dan op de lies om een drukverbandaan te brengen, waardoor het risico op een bloeduitstorting veel kleiner is en je dezelfdedag nog naar huis kunt.
Een derde, minder gebruikelijke mogelijkheid is om een bloedvat inde elleboog te nemen.
Verschillende onderzoeken
Naast het maken van een wegenkaart van de kransslagaders zoals hierboven beschreven, zijner tijdens een hartkatheterisatie verschillende onderzoeken mogelijk. Alle komen regelmatigvoor in de dagelijkse ziekenhuispraktijk.
Vaak wordt er ook een onderzoek naar de pompfunctie van de linkerkamer verricht. Decontrastvloeistof wordt hierbij in de kamer gespoten, waarna de bewegingen van de kamerwandop het röntgenfilmpje zichtbaar zijn. Is de pompwerking niet goed, dan wijken die bewegingenaf.
Ook kan via een hartkatheterisatie een onderzoek worden verricht naar de werking van de hartkleppen inde linkerhelft van het hart, te weten de mitralisklep en de aortaklep. Op bepaalde punten wordt contrastvloeistofgespoten om de bloedstroom en eventuele lekkage van de kleppen in geslotentoestand zichtbaar te maken.
Hartkatheterisatie is verder heel geschikt om de bloeddruk en andere bloedwaarden in hethart zelf te onderzoeken. Deze gegevens zijn belangrijk om de pompfunctie van het hart tekunnen beoordelen.
Biopt: hapje met een snaveltje
Een speciaal soort onderzoek is het wegnemen van een stukje weefsel voor onderzoek in hetlaboratorium. Zo’n stukje weefsel heet een biopt, dat wordt weggenomen met een katheterdie aan de punt een snaveltje heeft dat open en dicht kan. Het snaveltje wordt tegen de binnenwandvan de hartkamer gezet en dichtgedrukt om het biopt te nemen. Het hapje uit hetspierweefsel gaat vervolgens voor nader onderzoek naar het laboratorium. Een afwijkendesamenstelling van het spierweefsel kan bijvoorbeeld wijzen op cardiomyopathie. Eenbiopt wordt ook afgenomen om te controleren op afstoting na een harttransplantatie.
Rechtskatheterisatie
Soms wordt er een katheter ingebracht om de bloeddruk in de rechterhelft van het hart en deslagader naar de longen te meten. Dit type katheter wordt niet via een slagader maar via eenader ingebracht en kan langere tijd ter controle in het lichaam blijven, bijvoorbeeld op dehartbewaking.
Rechtskatheterisatie gebeurt vaak met een speciaal soort katheter dat een Swan-Ganz-katheterwordt genoemd. Jeremy Swan en William Ganz zijn de twee Amerikaanse artsen diede techniek hebben bedacht. Kenmerkend voor een Swan-Ganz-katheter is een ballonnetjeaan de punt van de katheter dat wordt opgeblazen om het in de bloedstroom mee te latendrijven.
De medische revolutie van de hartkatheterisatie begon bij de Duitse arts Werner Forssmann, die bij zichzelf een katheter inbracht en naar zijn hart leidde.
Medische revolutie met een echte held
Hartkatheterisatie is een medische revolutie met een echte held. De eerste die een kathetervia de bloedvaten in een menselijk hart leidde, was de Duitse arts Werner Forssmann. Het was1929, kort na zijn afstuderen als arts en het hart was van Forssmann zelf. Zijn superieur wistzijn moed niet te waarderen en ontsloeg hem. Maar het tij keerde en in 1956 kreeg hij samenmet twee andere pioniers op dit gebied de Nobelprijs. Gemeengoed in het ziekenhuis werdhartkatheterisatie niet eerder dan in de jaren zeventig van de vorige eeuw.
